Wycieczki i spotkania

Natalia Sarata
Edukatorka antydyskryminacyjna
Fundacja Przestrzeń Kobiet,
Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej

Wycieczki i spotkania są integralną częścią wymian młodzieżowych. Mają one wartość krajoznawczą, umożliwiają młodzieży zapoznanie się z kulturą, architekturą i otoczeniem, w którym mieszka grupa zapraszająca. Ważny jest również ich wymiar integracyjny: wspólne poznawanie ciekawych miejsc i osób może być wspaniałą, budującą więzi przygodą. Ponieważ wycieczki i spotkania są częstym elementem projektów wymiany, rośnie ryzyko, że będą traktowane sztampowo albo nie zostaną dopasowane do potrzeb i zainteresowań młodzieży.

Warto zatem pamiętać o kilku istotnych kwestiach, które mogą przysłużyć się tematowi wymiany związanemu z różnorodnością, a jednoczenie pomogą budować partnerskie, podmiotowe nastawienie do młodzieży.

• Planując wycieczkę warto zejść z utartej ścieżki myślenia o poznawaniu miasta i zorganizować ją nieoczywistymi trasami. Zarówno w Niemczech, jak i w Polsce istnieje np. sieć organizacji i firm kobiecych, które oprowadzają po miastach śladami kobiet i ich historii. Uzupełniają tę część historii miasta, której często brakuje w zwykłych przewodnikach turystycznych. Jakie były w XIX wieku największe zakłady przemysłowe w Łodzi, które zatrudniały przede wszystkim kobiety? W którym miejscu na mapie Krakowa strajkowały po raz pierwszy robotnice wytwarzające cygara i papierosy? Co ciekawego o kobietach, ich przeszłości i sztuce mogą nam powiedzieć muzea historii kobiet w Bonn i Berlinie? Wątki pomijane zwykle w podręcznikach do historii lub obecne w nich od niedawna, mają na tyle duży potencjał, by zainteresowała się nimi młodzież. Można też wokół nich zorganizować spotkanie, które podniesie kwestie edukacji dziewcząt, ich emancypacji i nabywania praw. Organizacje kobiece w Polsce i Niemczech mają ogromne doświadczenie w prowadzeniu tego typu spotkań.
• Miastu można się przyglądać także pod kątem innych grup mniejszościowych, które w nich funkcjonują. Historia społeczności ewangelickich jest zapisana w murach różnych miast w Polsce, lecz tradycyjne wycieczki z przewodnikiem zwykle się im nie przyglądają. Historie społeczności żydowskich, ich codziennego życia, późniejszego Holocaustu i odradzania się, mogą być niezwykle nośne w różnorodnych projektach wymiany. Wycieczki, podczas których wątki mniejszości religijnych przecinają się z historiami mniejszości społecznych, np. wycieczki śladami Żydówek, mogą odsłaniać takie aspekty przeszłości i współczesności, których trudno szukać w główny nurcie historii. Jakie miasto pokażą nam osoby z niepełnosprawnością fizyczną, które poruszają się po nim np. na wózku, albo osoby niesłyszące, niedowidzące i niewidome? Jak ich doświadczenie miasta, jego przestrzeni i historii różni się od doświadczeń osób słyszących czy widzących? O jakich ścieżkach i ważnych miejscach w mieście mogą opowiedzieć nam migranci i migrantki? Historie opowiadane z odmiennych perspektyw często różnią się od siebie diametralnie, a jednak dotyczą tej samej przestrzeni i rozmaitych odsłon żyjących w niej społeczności.
• Wycieczki śladami różnych nurtów architektonicznych, np. śladami architektury modernistycznej czy Bauhausu, mogą doskonale uzupełniać program wymiany podnoszącej kwestie postępu, rozwoju społecznego i tego, jak przestrzeń kształtuje społeczeństwo i jego różne grupy. Wycieczka po Stoczni Gdańskiej śladami robotnic będzie ciekawym wątkiem uzupełniającym spotkanie młodzieży, którego tematem są prawa człowieka, prawa kobiet, demokracja i przemiany społeczne. Jeśli taką wycieczkę (np. w Gdańsku) poprowadzi pracujący/a dawniej w Stoczni senior/ka, międzypokoleniowa wartość takiego działania będzie także nie do przecenienia – będzie to zarówno wędrówka śladami historii, jak i okazja do spotkania świadków historii.
• Warto też pamiętać o tym, że to sama młodzież może wystąpić w charakterze przewodników i przewodniczek po mieście. Zaplanowanie przez samych uczestników i uczestniczki wymiany spaceru po ważnych dla siebie miejscach, opowiedzenie ich historii i przedstawienie osobistego znaczenia, może być szczególnie ciekawe z punktu widzenia rówieśników. W przygotowaniu tras historycznych mogą pomóc np. aplikacje tematyczne na telefon, przedstawiające trasy i szlaki po współczesnych miastach.
• Ciekawą propozycją, która z powodzeniem zastąpi tradycyjne sposoby zwiedzania miasta z przewodnikiem, jest gra miejska. Ta metoda w większym stopniu, niż klasyczne oprowadzanie, zachęca młodzież do udziału, buduje wiedzę, podmiotowość i sprzyja integracji. Gra miejska może mieć różnorodną tematykę, a proces jej przygotowywania (nabywanie wiedzy, planowania działań, rozpoznawania przestrzeni) jest interesującym pomysłem na projekt wypracowywany podczas spotkania młodzieży.
• Dobrze jest pamiętać, że spotkania np. z lokalnymi władzami (np. burmistrzami) nie muszą być dla młodzieży ciekawe, mogą być wręcz nieadekwatne do tematu spotkania lub uznane za nudne. Dlatego przed podjęciem decyzji o włączeniu ich do programu wymiany, należy dokładnie omówić ich cel i przebieg z przedstawicielami lokalnych władz, ale przede wszystkim z młodzieżą. To ona powinna mieć decydujący głos, czy i jakie tematy chciałaby poruszyć podczas spotkania. Alternatywnym punktem programu może być zorganizowanie np. lekcji muzealnej w lokalnym muzeum etnograficznym czy spotkanie ze świadkiem historii.

Bez względu na to, na jaki rodzaj zwiedzania i jakie spotkania zdecydujemy się podczas wymiany młodzieży, należy sprawdzić, czy trasa wycieczki i miejsce spotkania są dostępne również dla osób z niepełnosprawnością ruchu czy wzroku.