DIVERSITY BOX
PL / DE
Info
Search
menu

„My” i „Oni”

Malina Baranowska-Janusz
Psycholożka międzykulturowa i trenerka antydyskryminacyjna

Zarówno w życiu codziennym, jak i w pracy z ludźmi, jednym z bardzo ważnych zagadnień są mechanizmy międzygrupowe. Żyjemy w grupach i podgrupach, począwszy od rodziny, w której się urodziliśmy, poprzez znajomych, a kończąc na grupie narodowej czy etnicznej. Każda/y z nas, stawiając sobie pytanie „kim jestem?”, odpowie na nie odwołując się do swoich dwóch tożsamości: indywidualnej i grupowej. Wszystkie odpowiedzi zwierające cechy osobiste, a więc: jestem wysoka/i, oczytana/y, itp., będą związane z tożsamością indywidualną. Drugi rodzaj tożsamości odnosi się do przynależności grupowych czy ról społecznych, jakie pełnimy: jestem córką/synem, Polką/Polakiem, uczennicą/uczniem, pracownicą/pracownikiem, itp.


Tożsamość jest szczególnie ważną kwestią w pracy z grupami międzynarodowymi, ponieważ przynajmniej jeden z jej aspektów, jakim jest przynależność narodowa czy etniczna, jest wtedy bardziej wyeksponowany. Wynika to z różnorodności osób tworzących daną grupę. Tożsamość narodowa lub etniczna – wraz z wieloma innymi cechami, jak: wiek, płeć metrykalna, miejsce urodzenia, sprawność lub jej brak – jest wrodzona, niezależna od nas i właściwie niezmienna, dlatego praca z nią wymaga dużej uważności i wrażliwości.

Kwestia ta jest tym bardziej istotna, gdyż do wymienionych wyżej cech tożsamości odwołują się najczęściej mechanizmy międzygrupowe, oparte na postrzeganiu grupy jako własnej czy obcej i ich kategoryzowaniu1. Spotykając się z przedstawicielami danej grupy, najpierw sięgamy do najbardziej dostępnej nam wiedzy, czyli stereotypów (uproszczonych przekonań). Następnie pojawiają się uprzedzenia (stereotypy + emocje wobec danej grupy), oraz dyskryminacja (czyli dwa pierwsze + działanie wykluczające lub umniejszające).

Pracując z grupą dobrze jest być świadomym tego, na czym bazują stereotypy i uprzedzenia oraz rozpoznawać komentarze lub zachowania dyskryminujące. Dwa sposoby, które pozwalają je niwelować, to: prawdziwy, osobisty kontakt z reprezentantką/em grupy, który pozwala poznać daną osobę i jej historię, metaforyczne „wyjęcie jej z worka” z napisem „oni”: „ci Niemcy”, „ci Polacy”. Drugi to refleksyjna, nieoczywista praca twórcza. Najnowsze badania2 nad stereotypami pokazują, że ludzie stają się bardziej otwarci na odmienność, gdy wcześniej wspólnie wykonają kreatywną pracę, np. poszukują nieschematycznych rozwiązań dla znanego prostego zadania.

Jak pielęgnować w grupie różnorodność pozbawioną stereotypów? Dobrym sposobem jest rozbijanie podgrup, rozmowa o osobistych historiach, unikanie generalizowania, proponowanie twórczych zadań, praca na podobieństwach, akceptacja różnic i konsekwentne reagowanie na przejawy dyskryminacji.


Jeśli nie jesteśmy pewni, czy przypadkiem nie operujemy stereotypowymi i dyskryminującymi stwierdzeniami, przed rozpoczęciem pracy z grupą międzynarodową możemy odpowiedzieć sobie na następujące pytania:

  1. Jakie pierwsze skojarzenia przychodzą mi do głowy o grupie, z którą mam pracować? Skąd się one wzięły? Czy bazują na osobistych doświadczeniach czy na zasłyszanych opiniach?
  2. Czy kiedyś czułem/am się oceniany/a z powodu tego, kim jestem? Jaka to była sytuacja? Z jakiego dokładnie powodu tak było? Jak się wtedy czułem/am?
  • 1 Więcej informacji na ten temat można znaleźć w M. Branka, D. Cieślikowska (red.): Edukacja Antydyskryminacyjna. Podręcznik trenerski (PDF), Kraków 2010, str. 66-88.
  • 2 K. Piber-Dąbrowska, G. Sędek: Spostrzeganie bez uprzedzeń i stereotypów – zarys problematyki, w: Psychologia Społeczna 2006 02 (02), str. 7-12.

Materiały w języku polskim:

Materiały w języku angielskim:

Materiały w języku niemieckim →

Uzupełnij swoją wiedzę