Prowadzenie dyskusji

Malina Baranowska-Janusz
Psycholożka międzykulturowa i trenerka antydyskrminacyjna

Pracując z młodzieżą podczas międzynarodowych spotkań, warto zatrzymać się chwilę nad zagadnieniem prowadzenia dyskusji. Na co zwrócić uwagę, aby dyskusja przebiegała w sposób włączający wszystkich jej uczestników i wszystkie uczestniczki oraz by udział w niej wspierał i doceniał ich różnorodność? Refleksję na ten temat rozpoczniemy od mini checklisty, która pomoże odwołać się do własnego doświadczenia.

Odpowiadając na poniższe pytania, warto przypomnieć sobie, jak czuliśmy się w trakcie dyskusji, w których sami byliśmy uczestniczką lub uczestnikiem.

1. Czy uczestniczyłeś/aś kiedyś w spotkaniu, w trakcie którego nie miałeś/aś szansy zabrać głos?
2. Jeśli już udało Ci się przebić, to Twój głos został zupełnie zignorowany?
3. Czy pracowałeś/aś z grupą, która świetnie się znała i czułeś/aś się jak „piąte koło u wozu”?
4. Czy byłe/aś na spotkaniu, które miało na celu wspólną pracę, a nikt nawet się nie przedstawił i pracowaliście ze sobą nie znając swoich imion?
5. Czy byłeś/aś na spotkaniu zdominowanym przez jedną osobę, która wchodziła w słowo każdemu i nie dała się przegadać?
6. Czy zdarzyło Ci się całkowicie wyłączyć w trakcie ważnej dyskusji? Dlaczego tak się stało? Co pozwoliło ci się znów w nią włączyć?

Prawdopodobnie każda i każdy z nas ma na swoim koncie doświadczenie bycia niezrozumianą/ym, niedocenioną/ym czy niewysłuchaną/ym w dyskusji. Możemy zastanowić się, jak zadbać o uczestników i uczestniczki, by udział w dyskusji był dla nich pozytywnym, wzmacniającym wydarzeniem.

Może w tym pomóc zadanie sobie kilku dodatkowych pytań, dzięki którym można stworzyć własne kryteria dobrej rozmowy/dyskusji.

1. Zastanów się kiedy brałeś/aś udział w dobrej rozmowie/dyskusji?
2. Jakie kryteria spełniało to spotkanie?
3. Kiedy czujesz się najbardziej zaangażowana/y w pracę grupy?
4. Czy dobra dyskusja to taka, w trakcie której wszyscy się ze sobą zgadzają?
5. Czy osoba prowadząca dyskusję powinna zawsze pozostawać neutralna?

Jeśli mamy już listę priorytetów dobrej rozmowy, możemy do niej dodać trzy czynniki, które pomogą prowadzić zajęcia/dyskusje w sposób otwarty i zapraszający wszystkich do rozmowy. Są to: WŁĄCZANIE, WYSŁUCHANIE I WPŁYW. Dzięki nim osoby biorące udział w spotkaniu będą z większym zaangażowaniem słuchać innych i wypowiadać się. Wiedząc, że każdy głos w dyskusji jest ważny, poczują się naprawdę wysłuchane. Poczucie wpływu pozwala wyzwolić w grupie jej prawdziwy, czasem ukryty potencjał, dzięki któremu wzrasta identyfikacja z grupą i jej zadaniami. Uczestnicy i uczestniczki będą bardziej zaangażowani/e wiedząc, że ich wkład w dyskusję jest ważny i nie ma jednej dominującej opinii. Moderowanie takiej dyskusji wymaga od prowadzących dużej uważności, otwartości na każdą opinię, przy jednoczesnym ustaleniu zasad i dbaniu o ich nieprzekraczanie.

Pomogą w tym poniższe elementy:

1. Zadbaj o rundkę początkową: niech każdy wypowie się choć krótko. Jeśli zależy Ci na jakimś konkretnym zagadnieniu, np. usłyszeniu potrzeb lub oczekiwań, poproś by uczestniczki i uczestnicy je wypowiedzieli.
2. Zadbaj o nadrzędną zasadę: zgadzamy się, że możemy się ze sobą nie zgadzać (agree to disagree), ale chcemy ze sobą rozmawiać.
3. Szukaj różnych opinii: w trakcie spotkania sprawdzaj, czy są osoby, które się jeszcze nie wypowiedziały, dopytaj o ich opinie (np. sprawdzając, czy są na sali osoby, które myślą inaczej lub mają inne opinie na ten temat?). Jeśli znów zabiera głos ta sama osoba, podziękuj jej, mówiąc, że teraz czekasz na inne głosy.
4. Usłysz głosy na „nie”. Jeśli pojawi się głos na „nie” lub alternatywny głos, zatrzymaj się i zapytaj, co reszta myśli na ten temat. Daj szansę, by ten głos został usłyszany, nie bój się włączyć go w dyskusję.
5. Zadawaj jasne pytania i czekaj z odpowiedzią – czasem potrzeba chwili refleksji i czasu, by chcieć zabrać głos, szczególnie w grupie, w której jest się np. w mniejszości.
6. Wspieraj głosy mniejszościowe. Jeśli w grupie pojawia się jakiś dominujący wątek lub pojawiają się podgrupy, a w niej grupa stale przejmująca głos w dyskusji, silniejsza i dominująca, to nazwij to co widzisz, mówiąc np.: „Widzę, że stworzyły się tu dwie grupy i jedna ma większą siłę przebicia. Dowiedzmy się co ma do powiedzenia druga grupa.”
7. Zadbaj o wycofane osoby. Jeśli w grupie jest osoba, która z jakiegoś powodu zrezygnowała z brania udziału w dyskusji, zapytaj, czego by potrzebowała, by znów się w nią włączyć. Może np. potrzebuje przerwy, albo ma inne podejście do tematu.