Różnorodność

Christoph Pinkert
Kulturpixel e. V.

Nie wszyscy Niemcy i nie wszystkie Niemki są aroganccy/kie, punktualni/e i pracowici/te. Tak jak nie wszystkie Polki i nie wszyscy Polacy są wierzące/y, eurosceptyczne/i i odważne/i.

Istotą społeczeństwa kierującego się zasadami różnorodności jest okazywanie szacunku każdej osobie i nieocenianie jej ze względu na pochodzenie, wiek, ani za to, jak pracuje, kogo kocha, w jaki sposób się modli czy cokolwiek innego.

Aby poważnie myśleć o wdrożeniu zasad różnorodności w codziennym życiu, tworząc przy tym międzykulturowe relacje w miejsce wielokulturowej jedności, trzeba prześledzić wzajemne zależności między trzema głównymi krokami, prowadzącymi do jej poznania.

Należy:

1. dostrzec własną różnorodność,
2. zauważyć różnorodność u innych i ją zaakceptować,
3. zainicjować komunikację poświęconą cechom wspólnym i różnicom wynikającym z różnorodności, jednocześnie skupiając się na elementach łączących.

---

Dostrzec własną różnorodność

Zauważanie siebie i samoakceptacja nie są możliwe, jeśli oceniamy się przez pryzmat stereotypów wynikających z przynależności do jakiejś grupy, jak na przykład „przestępczynie i przestępcy będący obcokrajowcami“ lub „aroganccy Niemcy i aroganckie Niemki“ czy też „katoliccy Polacy i katolickie Polki“. Taka perspektywa, zakładająca postrzeganie siebie samego wyłącznie jako elementu jakieś (geograficznej) grupy oraz przejmowanie – bez jakiejkolwiek refleksji i poddawania ich w wątpliwość – cech charakterystycznych przypisywanych danej grupie, takich jak: leniwość, pilność, punktualność, emocjonalność itd., może być określana mianem wyobcowania¹. Wynikająca z tego skłonność do przekraczania granic powoduje traktowanie innych grup jako mniej wartościowych lub gorszych, co z kolei stanowi podstawową przesłankę do myślenia w duchu rasistowskim². Dlaczego mielibyśmy traktować inne osoby jako wartościowe, pełne godności jednostki, obdarzone jedynymi w swoim rodzaju cechami, jeśli nawet siebie nie postrzegamy w ten sposób? Patrzenie na siebie przez pryzmat różnorodności oznacza poddawanie analizie własnej przynależności grupowej oraz rozszerzenie perspektywy poznawczej poza zamieszkiwany obszar geograficzny. Z drugiej strony – dla pełnego rozwoju osobowości – konieczna jest świadomość własnych doświadczeń, zmieniającej się tożsamości kulturowej oraz wyznawanych wartości.

---

Zauważyć różnorodność u innych i zaakceptować ją

Drugi krok polega na przeniesieniu powyżej autorefleksji na innych, tzn. na traktowaniu każdej osoby jako wartościowej jednostki z jej wyjątkową historią życiową, podejście do niej z ciekawością i otwartością, bez oceniania pod kątem relacji dominacji i władzy. Taka optyka stanowi teoretyczne podwaliny Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka³. Nie odnosi się ona bowiem do grup lub krajów, lecz pojedynczego człowieka i jego „przyrodzonej godności“. Ale jak ma być przestrzegane indywidualne prawo człowieka, jeśli duża część społeczeństwa z reguły nie dostrzega pojedynczej jednostki z jej marzeniami, troskami, błędami i potrzebami, a widzi jedynie grupy Niemek i Niemców, Polek i Polaków, prawniczek i prawników, weganek i wegan, itp., które zazwyczaj opisywane są w stereotypowy sposób, przeważnie jako dobre lub złe? A z drugiej strony człowiek w sposób naturalny tworzy w swojej głowie grupy po to, by łatwiej było mu mierzyć się z pewnym chaosem poznawczym. Aby jednak sprostać wyzwaniom różnorodności, trzeba nieustannie poszukiwać dla nich uzasadnienia, przegrupowywać je, rozszerzać lub odrzucać.

---

Zainicjować komunikację poświęconą cechom wspólnym i różnicom wynikającym z różnorodności, jednocześnie skupiając się na elementach łączących

Hasło „Widzę siebie Twoimi oczyma“⁴ opisuje przewodnią ideę trzeciego kroku do zrozumienia różnorodności. Musi dojść do bezpośredniej wymiany myśli, zwłaszcza na temat cech wspólnych, ale także różnic pomiędzy poszczególnymi osobami z rzekomo różnych grup. Wymiana ta pozwala dostrzec analogię do własnego życia oraz zobaczyć siebie w innych.⁵

Międzynarodowe spotkania młodzieży umożliwiają nawiązanie kontaktów między młodymi ludźmi różnych narodowości oraz przyczyniają się do budowania relacji w ramach przedstawionych tutaj trzech głównych filarów różnorodności. Tym samym można nie tylko przełożyć temat różnorodności na program spotkania młodzieży, lecz także przyczynić się do zwalczania dyskryminacji, wzmacniania praw człowieka oraz rozwoju zjednoczonej Europy.

• 1 W nawiązaniu do Ericha Fromma: Zdrowe społeczeństwo. Wydanie II, 2016.
• 2 Por. rozważania prof. Imana Attii na temat pojęć othering i rasizm.
• 3 Zob. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (PDF).
• 4 Widzę siebie Twoimi oczyma to również tytuł projektu o różnorodności międzykulturowej, której została poświęcona wystawa objazdowa.
• 5 Koniecznym staje się uwzględnienie kryteriów hipotezy kontaktów służącej przezwyciężeniu uprzedzeń, por. S. Stürmer: Die Kontakthypothese, w: L.-E. Petersen, B. Six (red.): Stereotype, Vorurteile und soziale Diskriminierung. Theorien, Befunde und Intervention, Beltz Verlag, Basel 2008, str. 283-291.